УИХ шинэ Үндсэн Хуулиндаа 20 жилийн дараа хоёр дахь өөрчлөлтийг хийсэн. Өмнө нь 2000 онд оруулсан өөрчлөлтийг олон нийт “дордохын 7 өөрчлөлт” гэж шүүмжилдэг. Энэ удаад уг алдаагаа засч, цаг үе шаардсан бусад өөрчлөлтийг оруулж, 24 зүйлийг 52 заалтыг хөндсөнийг хууль санаачлагчид онцолж байв.Үндсэн Хуулийн гуравдугаар хэлэлцүүлгийн үеэр УИХ дахь АН-ын зөвлөлөөс тавьсан “Ерөнхий сайд Засгийн газраа бүрдүүлэх” саналыг дэмжиж, холимог тогтолцоогоор УИХ-ын сонгуулийг явуулах саналыг олонхи унагасан. Тиймээс УИХ дахь АН-ын зөвлөл хуралдааныг орхин гарсан бол зөвшилцлийн ажлын хэсэгт парламент дахь гурав дахь хүчний төлөөлөл МАХН-ыг оролцуулаагүй гэж гишүүн О.Баасанхүү хуралдааныг орхин гарсан юм.

УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүтэй ярилцлаа.

Үндсэн Хуулинд ямар ч санал, дүгнэлт, шүүмжлэл, эсэргүүцэл байгаагүй

-20 гаруй жил яригдсан Үндсэн Хууль батлагдлаа. Хуулийн төсөлд тусгагдах шаардлагатай байсан ямар саналууд байсан бэ?

-Би 2015 онд Үндсэн Хуулийг өөрчлөх ёстой гэсэн санаачлага гаргаж байсан. 2016 онд Үндсэн Хуулийг өөрчилье гэж 62 гишүүн санаачилсан юм. Миний санаачилсан Эрдэнэтийг хот болгох ёстой гэсэн төсөл явж байгаа учраас би дэмжиж байсан. Нэг, хоёрдугаар хэлэлцүүлэг үр дүнтэй болоод гуравдахь асуудал дээр ард нийтийн санал асуулга авъя гэдэг тогтоол баталсан. Харамсалтай нь, энэ тогтоолд Ерөнхийлөгч хориг тавьсан. Иймд “Ард нийтээс асуух ёстой юм байна. Гэхдээ ард нийтээс асуухдаа төлөөллийн ардчиллаар асууя”гэдэг асуудал бий болсон. Шууд ардчилал буюу иргэдээс нь асууя гэсэнд Ерөнхийлөгч хориг тавьсан. УИХ-д гурван намын төлөөлөл байна. МАН 42 хувь, АН 37 орчим хувийн саналтай бол МАХН 14 хувийн саналтай. Хэрвээ энэ гурван нам зөвшилцсөн бол нийт ард түмний зөвшилцөл гэж үзэх хууль зүйн үндэслэл бий болж байгаа юм. Харамсалтай нь, АН оролцоогүй учир МАН дангаараа 42 хувийн эрхээр буюу /нийт ард түмнээс сонгуулийн насны хоёр сая гаруй хүнийг 100 хувь гэж үзвэл/ 42 хувийн шийдвэрээр Үндсэн Хууль батлагдлаа гэж үзэж байна.

-Зөвшилцөх саналыг яагаад тавьсан юм бэ? Та өөрөө хууль санаачлагч шүү дээ?

-Би хууль санаачлагчийн хувьд миний оруулсан санал батлагдахаар байна уу, үгүй юу гэдгийг харна. Анх өргөн барихад маш олон заалт орно шүү дээ. Тэгэхээр миний санаачилсан Эрдэнэтийг хот болгоё гэдэг санал батлагдах нь тодорхой болсон. Үүнд зөвхөн О. Баасанхүү гэдэг хүн биш Эрдэнэтээс сонгогдсон гурван гишүүн, Дарханаас сонгогдсон гишүүд, хот болгох сонирхолтой өөр гишүүд нэгдсэн учраас энэ санал батлагдсан.

-Эрдэнэт улсын зэрэглэлтэй хот болохоор боллоо. Цаашид ямар ажлууд хийгдэх вэ?

-Хот гэдэг үг Эрдэнэт хотынхонд хэрэгтэй зүйл биш. Энэ үг ямар ч хамаагүй. Харин хот гэдэг статус нь хэрэгтэй. Яагаад гэхээр 21 аймагт цорын ганц байгалийн баялаг дээр суурилсан хот. Өөр хаана ч байхгүй. Байгалийн баялаг нь дуусчих юм бол тэр хот дампуурдаг. Байгалийн баялаг чинь барагдана. Малын буян чинь мэрэгдэнэ. Хэрвээ тэр баялаг дуусчихвал яах вэ, үүнд зориулж хот гэдэг статусын дагуу гурван зүйлийг шийдэх ёстой.

1.Хот нь өөрийн газартай байх

2.Хотын хөгжлийн сантай болох

3.Өөрийн газар, өөрийн сантай учир хэнээр захируулахаа өөрсдөө шийдье гэж. Ингэж тусгайлсан бүтэц бий болгосны дараа Эрдэнэт хот гэж ярина.

114 мянган хүнийг “гудамжинд хаясан”

-Бусад саналуудын хувьд?

- Энэ саналууд дээр зөвшилцье гэдэг асуулт гарч ирж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, би бүх заалтаар зөвшилцөх хэрэгтэй гэж хэлээгүй. Миний зөвшилцөх шаардлагагүй санал гэж байна. Зөвшилцөх ёстой санал гэж байна. Жишээлбэл, Засгийн газар, байгалийн баялаг болон Ерөнхийлөгчийн асуудал гэх мэт гол зүйлүүд дээр хамтран зөвшилцье. Ард түмний төлөөлөл учраас О. Баасанхүү гэдэг хүн заавал ярих ёстой. МАН нь МАХН-ыг юу гэж үздэг вэ гэхээр өөрсдөөс нь тасарсан, саналыг нь хулгайлсан, саналыг нь буруутгадаг гээд шууд 114 мянган хүнийг “гудамжинд хаясан”. Хууль зүйн сайд нь хэлсэн шүү дээ. “Муу сайн гудамжныхан. Чи ч бас удахгүй гудамжинд гарна” гэж. Нөгөө 114 мянган хүнийг болон намайг гудамжныхан гэж байна. Би гудамжнаас төрсөн, гудамжинд амьдардаг,автобусанд нь хамт явдаг хүн учраас надад түүнд эмзэглэх зүйл байхгүй ч тэр 114 мянган хүнийг гутаан доромжилж байгааг тэвчиж чадахгүй байгаа юм.

АН-ын хувьдч гэсэн МАН бохир юм хийсэн. Ард түмэн АН-ыг бүлэгтэй болгож өгсөн. Энэ бол гурван шийдвэр гаргаарай гэж эрх өгсөн зүйл байсан. Нэгдүгээрт, санал дүгнэлтээ уншаарай. Хоёрдугаарт, болохгүй бол завсарлага аваарай. Эцэст нь нийт ард түмнээрээ бүлгийн санал гэдэг тусдаа санал оруулаарай гэсэн. Гэтэл өнгө мөнгөнд дуртай хоёр хүнийг урвуулаад бүлэггүй болгочихсон. Энэ бол МАН-ын явуулга.

Үндсэн Хуулинд ямар ч санал дүгнэлт ороогүй. Ямар ч шүүмжлэл, эсэргүүцэл байхгүй. Тиймээс би коммунист дэглэм тогтлоо гэж хэлээд байгаа юм.

Монгол Улсыг нам төвтэй төрийн тогтолцоо руу оруулж байна

-Та яагаад коммунист дэглэм тогтлоо гэж яриад байгаа юм бэ?

-Ялсан намын дарга нь Ерөнхий сайд болж байгаа. Үүний дараа УИХ-д ес юм уу арван хүнийг сайд болголоо гэж мэдэгдэх юм байна. УИХ томилох албагүй. Гэхдээ УИХ босгоо өндөрсгөөд Ерөнхий сайд шиг сайдад хяналт тавих хэрэгтэй байсан. Жишээ нь, Ерөнхий сайдыг 19 хүн өргөн барьдаг бол сайдыг 20 хүн өргөн барьдаг байх хэрэгтэй байсан юм. Яагаад гэвэл энэ чинь том босго, том хяналт байхгүй юу. УИХ-ын тухай хуулинд “ УИХ-ын гишүүн нь хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавина” гэж байдаг. Гэтэл хариуцлага нэхэж чадахгүй юм бол яаж хянах юм бэ. Ерөнхий сайдын хажууд ерөнхий нарийн бичгийн дарга гэж төрийн бус байгууллагын эрх мэдэл бүхий хүн гараад ирнэ. Намын даргатайгаа нийлээд төрийн албыг наймаалцах ажил гараад ирнэ гэсэн үг. Гэтэл УИХ хяналт байхгүй, хянах эрхгүй болчихож байгаа юм. Ийм зовлонтой юм үүссэн учир би ганц юм гуйсан юм. “Ерөнхий сайд нь танхимаа бүрдүүлээд хүнээ томилох нь зөв. Гэхдээ томилсон хүнийг хянамаар байна. Би ганцаараа яримааргүй байна. Танай танхимтай адилхан нэг хүнийг чинь хянамаар байна. Тэр салбар чинь болохгүй байвал бид сайжруулъя” гэж. Тийм эрхийг байхгүй болгочихсон. Ийм л нөхцөл байдал үүсээд байгаа болохоор би тухайн үед хурлыг орхин гарсан. Монгол Улсыг нам төвтэй төрийн тогтолцоо руу оруулж байгаа үйлдлийг эсэргүүцсэн учраас орхиж гарсан юм.