-Ерөнхий сайдын гаргасан дөрвөн захирамж хууль бус болохыг тогтоожээ-

“Дархан Монгол ногоон нэгдэл” ТББ-аас 2018 оны аравдугаар сарын 2-ны өдөр Нийслэлийн захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан бөгөөд уг нэхэмжлэлд "Монгол Улсын Ерөнхий сайдын 2015 оны нэг болон тавдугаар сард гаргасан дөрвөн захирамж буюу ажлын хэсэг байгуулах, гарын үсэг зурах, эрх олгох, удирдамж батлах тухай захиргааны актуудыг илт хууль бус болгохыг тогтоолгох тухай" дурджээ. Шүүх дээр жил гаруй хугацаанд хэрэг шийдвэрлэх явц үргэлжилж, 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 18-ны өдрийн шүүх хуралдаанаар нэхэмжлэлийг бүхэлд нь ханган шийдвэрлэсэн бөгөөд Ерөнхий сайдын гаргасан дөрвөн захирамж хууль бус болохыг тогтоожээ.

Энэ талаар өмгөөлөгч Г.Батбаяраас тодруулав.

-Тухайн үед гэрээ байгуулахад оролцсон хүмүүст хуулийн хүрээнд хариуцлага тооцох тухай яригдаж байгаа юу?

-Эрүүгийн хуулийн 22.1-д зааснаар албан тушаалаа урвуулан ашиглах замаар ийм захирамж гаргасан. Энэ хууль бус захирамжийн үр дагаварт Монгол Улсад асар их хэмжээний хөрөнгө оруулалт нэрээр мөнгө орж ирж, Монгол Улс асар их хэмжээний өрөнд орсон нь тодорхой болсон. Үүн дээр мөнгө угаах, албан тушаалаа урвуулан ашиглах гэдэг юм уу, ийм гэмт хэргийн зүйлчлэл яригдах нь тодорхой. Ч.Сайханбилэгийн гаргасан захирамж хууль бус гэдгийг шүүх тогтоочихлоо. Түүний үр дүнд “Дубайн гэрээ” байгуулагдсан. Эрүүгийн хуулийн 2.1.8-д үргэлжилсэн гэмт хэрэг гэж байдаг. Энэ хэрэг өнөөдрийг хүртэл үргэлжилж байгаа. Тухайн Дубайн гэрээ нь анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус гэрээ байсан гэдэг нь Ерөнхий сайдын захирамжийг хүчингүй болгосноор нотлогдсон. Хүчин төгөлдөр бус гэрээний дүнд маш их хэмжээний мөнгө Монгол Улсад өнөөдрийг хүртэл орж ирж байгаа нь үргэлжилсэн гэмт хэргийн шинж юм. Эрүүгийн хуулийн 22.1.3-д улс төрд нөлөө бүхий этгээд албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэмт хэрэг үйлдсэн бол нийтийн албанд томилогдох эрхийг таван жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хасаж арван мянган нэгжээс дөчин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заасан байдаг. 1.10 дугаар зүйлийн 1.3-д зааснаар энэ хуулийн тусгай ангид хорих ялын доод хэмжээг таван жилээс дээш, хорих ялын дээд хэмжээг арван таван жил, түүнээс бага хугацаагаар тогтоосон гэмт хэрэг үйлдсэнээс хойш арван хоёр жил өнгөрсөн бол хөөн хэлэлцэх хугацаа арван жил байна гэж заасан. Шаардлагатай бол Ч.Сайханбилэгийг албадан ирүүлнэ.

Ч.Сайханбилэг нар албан тушаалаа урвуулан ашигласан үйлдэлдээ хариуцлага хүлээнэ

- Ерөнхий сайд байсан Ч.Сайханбилэг эдгээр захирамжууд нь хууль бус гэдгийг мэдэж байсан гэж ойлгох уу?

- Мэдэж байсан. Монгол Улсын Засгийн газрын тухай хуулийн 23.1-д Ерөнхий сайд Үндсэн хуулийн дөчин нэгдүгээр зүйлийн нэг дэхь хэсэгт заасан ёсоор Засгийн газрыг удирдаж, төрийн хууль биелүүлэх ажлыг Улсын Их Хурлын өмнө хариуцна гэж заасан. Үүний хүрээнд тус хуулийн 29.1-д УИХ-аар гаргасан асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар шийдвэрлэнэ гэж заасан байдаг. Гэтэл эдийн засгийн байдлыг сайжруулах “Оюу Толгой”-н далд хөрөнгө оруулалтыг хөгжүүлэх тухай УИХ-ын 2014 оны 41 дүгээр тогтоол, 2015 оны 34 дугаар тогтоол хоёроор шийддэг байсан. Энийг хэрэгжүүлж байна гээд УИХ-аас гарах тогтоолыг хэрэгжүүлэхдээ Ерөнхий сайд дангаараа шийдсэн. Захирамж гаргаад шийдсэн. Гэтэл захирамж нь Засгийн газрын тухай хуулийн 31дэх хэсэг дээр Монгол Улсын Ерөнхий сайд тур зуурын чанартай асуудлыг шийдвэрлэдэг. Бусад асуудлыг тогтоолоор шийдвэрлэдэг. Тогтоолоор шийдвэрлэх ёстой асуудлыг захирамжаар шийдсэн. Тиймээс захирамжаар Монгол Улсын үндэсний баялгийг захиран зарцуулах эрхийг олгосон энэ зүйл тогтоолоор шийдэгдэх байсан. Тэгэхээр Дубайн гэрээнд Монгол Улсыг төлөөлөх ёсгүй хүмүүс гарын үсэг зурсан учраас Дубайн гэрээний оролцогч нөгөө тал нь Монгол Улсыг шүүхэд өгөх үндэслэлгүй хэдэн луйварчдыг өгөхөөс өөр аргагүй болж байгаа юм. Хууль зүйн үүднээс Монгол Улс хамааралгүй болоод гэрээнээс үүдэн гарсан хохирол, үр дагаврын хариуцлагыг тухайн үеийн Ерөнхий сайд байсан Ч.Сайханбилэг болон гэрээнд гарын үсэг зурсан хоёр этгээд хүлээнэ гэсэн үг.

Дубайн гэрээнд Монгол Улсыг төлөөлөх ёсгүй хүмүүс гарын үсэг зуржээ

-Шүүхийн шийдвэр гарсан учир Монгол талаас ямар нэгэн хариуцлага хүлээхгүй гэсэн үг үү?

-Энэ асуудал жижиг мэт боловч цаанаа Монгол Улсыг 20 гаруй тэрбум ам.долларын өрөнд оруулсан эрх зүйн зөрчилтэй. Дубайн гэрээнд оролцогч 18 компани Монгол Улсыг олон улсын шүүхэд хариуцагчаар дуудах ямар ч боломжгүй болно гэсэн үг. Хэрэв энэ гэрээнээс үүдэн гарсан хохирлыг төлүүл гэвэл албан тушаалаа урвуулан ашигласан Ч.Сайханбилэг, Монгол Улсын Засгийн газрын хууль тогтоомжийг зөрчиж, эрх олж авсан Д.Ганболд, Б.Бямбасайхан нар өөрт болон бусдад давуу байдал олгосон үйлдэлдээ хариуцлага хүлээнэ.

Бусдад давуу байдал олгох гэдэг нь “TRQ” болон “Рио Тинто” компанид эдийн засгийн давуу байдал олгосон үйлдэлдээ хариуцлага хүлээж, хариуцлагаар татагдах юм байна гэж ойлгох нь зүйтэй.

Тиймээс бид олон улсын шүүхэд очиж, Дубайн гэрээний талаар маргаж, тэнд очиж хүчингүй болгуулах шаардлагагүй болсон гэж ойлгож болно.