УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо өнөөдөр (2025.01.07) хуралдаж, Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл, Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг орлуулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж дэмжлээ.

Ажлын хэсгийн ахлагч, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Н.Учрал гишүүдийн асуултад хариулав. Тэрбээр “Төр эзэмшлийнхээ 34 хувиас шууд татгалзаж байгаа гэсэн ойлголт биш. Төрийн эзэмшлийн 34 хувийг АМНАТ-өөр юм уу, бүтээгдэхүүн хуваахаар оруулах эрх нь УИХ-д бий.

Ийм учраас энэ хөрөнгө оруулалтын гэрээний нөхцөл дээр орлуулах шийдвэрийг УИХ-ын тогтоолоор албажуулах гэж байна. Тогтоол батлагдвал хөрөнгө оруулалтыг энэ гэрээн дээр 34 хувь нь АМНАТ-өөр орлоно гэсэн үг. 34 хувиас татгалзаж байгаа гэж хэлэх нь зохимжгүй.

Бид Үндсэн хуулийн 6.2-ийг хангуулахад анхаарсан. Хангуулахад юуг өгөөж гэж үзэх вэ гэдэг дээр тохиролцох гэж нэлээн ажилласан. 13 татвар, төлбөрийг Монгол Улсын Засгийн газрын өгөөж гэж үзнэ гэж хатуу тавьж өгсөн.

Маркетинкийн зардал зэрэг элдэв зардлыг Засгийн газрын үр өгөөжид тооцоогүй. 13 өгөөжийг аваад үзэхээр 50+1 хангагдаж байна. Гэхдээ бүтээгдэхүүний үнэ зах зээл дээр хэрхэн хэлбэлзэж байгаагаас шалтгаалаад 51 хувьд хүрэхгүй тохиолдол гарч болно. Жишээ нь, уран нэг фунт нь 80 ам.доллар байна гэвэл 50.40 хэдэн хувьтай гарч байна. Ирэх жил уран нэг фунт нь 90, 100 ам.доллар болбол 51 хувь даваад явна.

Өөрөөр хэлбэл, 51 хувьд хүрэхгүй буурвал яах вэ гэвэл хөрөнгө оруулалтын гэрээнд өгөөжийн тохируулга хийнэ гэдэг тохиролцоонд хүрсэн. Тийм учраас хөрөнгө оруулагч тал ашгаасаа шууд 50+1 хувийг хангуулах дээр үлдээд байгаа хэсэг дээр нөхөж өгнө гэдэг зарчмыг хөрөнгө оруулалтын гэрээндээ суулгасан. Энэ нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 6.2-ийг барьж байна гэсэн үг. Дээрх заалтыг барьж бид өөрсдөө санхүүгийн схемээ боловсруулсан.

Санхүүгийн шинжилгээний, хуулийн гээд олон улсын гурав, дотоодын компани оролцож, өөрсдөө санхүүгийн моделио боловсруулаад энэ схем дээр 50 ам.доллар дээр хэд вэ, 60 ам.доллар дээр хэд вэ, 70 ам.доллар дээр үнэ ирвэл хэдэн төгрөгийн тохируулга хийгдэх вэ гэдгийг тооцоо хийж үзсэн.

16 жил энэ хөрөнгө оруулалтын гэрээ үргэлжилнэ гэвэл 16 жилийн хугацаанд 1 фунт ураны үнэ 80 ам.доллараар бодоод үзвэл өгөөжийн тохируулга дээр 100 сая ам.доллар нөхөж хийнэ гэсэн үг. Энийгээ хөрөнгө оруулалтын гэрээнд тусгаад өгсөн. Тийм учраас 50+1 гэдэг зарчмаа бариад бидний боловсруулсан санхүүгийн схем дээр нөгөө тал ажилласан.

Ингээд тэд манай санхүүгийн драфт дээр саналаа өгөөд бүтээгдэхүүнийхээ үнийг тавьж байршуулж байгаад 80 орчим ам.доллар байна гэж үзвэл 100 орчим сая ам.долларыг өгөөжийн тохируулга гээд хийх юм байна гэж үзсэн.

Ураны үнэ 40-өөс доош орвол хөрөнгө оруулалтын гэрээн дээр өөрчлөлт яригдана. Бусад тохиолдолд өгөөжийн тохируулга дээр төлбөрөө тооцсон гэсэн үг. Үндсэн хуулийн 6.2-оо барьсан санхүүгийн схем учраас өгөөжийн тохируулгыг хөрөнгө оруулалтын гэрээндээ тусгаад явж байгаа нь манай Үндсэн хуулийн зарчмыг хангуулахад чиглэж байгаа заалт гэж ойлгож болно.

Баялгийн сангийн хууль гарчихаж байгаа учраас тусгай АМНАТ-ын 5 хувь Баялгийн сан руугаа, өнөөдрийн иргэдийн Хуримтлалын сан руу шилжих боломж бүрдэнэ. Бусад 50+1 нь бол төсөв руу орно" гэв.

Б.ЖАРГАЛ